Για πρώτη φορά από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ μια τεράστια νηοπομπή από δέκα πολεμικά πλοία και πυρηνοκίνητα παγοθραυστικά διέσχισε μια απόσταση 2.000 ναυτικών μιλίων στη ζώνη της Αρκτικής. Στην πρώτη θέση βρισκόταν το καταδρομικό Πέτρος ο Μέγας, το οποίο αποτελεί το καμάρι του ρωσικού στόλου. «Ήρθαμε για να μείνουμε» δήλωσε λίγες ημέρες αργότερα ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Άμυνας, στρατηγός Αρκάντι Μπακίν.
Η επίδειξη ισχύος του ρωσικού στόλου έρχεται σε μια περίοδο όπου επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η αρκτική μπορεί πολύ σύντομα να προσφέρεται για μεταφορά εμπορευμάτων από αέρος και θαλάσσης – γεγονός που φυσικά αλλάζει και τις ισορροπίες μεταξύ των χωρών που έχουν πρόσβαση σε αυτή τη θαλάσσια περιοχή.
Η γεωπολιτική αυτή αλλαγή οφείλεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο προκάλεσε λιώσιμο των πάγων και άνοιξε νέες διαδρομές για εμπορικά πλοία κοντά στις ακτές της Σιβηρίας. Ο ίδιος ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν έχει υποστηρίξει αρκετές φορές ότι η περιοχή μπορεί να αποτελέσει σύντομα τη «νέα διώρυγα του Σουέζ» απ όπου παίρνουν 18.000 πλοία ετησίως.
Η περιπολία του ρωσικού στόλου συνοδεύτηκε από τη σταδιακή ανακατασκευή της σοβιετικής αεροπορικής βάσης στη νήσο Κοτέλνι, στις βόρειες ακτές της ανατολικής Σιβηρίας. Τα αεροσκάφη που θα απογειώνονται από εκεί θα μπορούν να ελέγχουν μια τεράστια περιοχή των ρωσικών χωρικών υδάτων στα οποία πολύ σύντομα αναμένεται να μεταφερθεί ένα πολύ μεγάλο τμήμα της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας. Παράλληλα όμως, οι εξελίξεις θα επιτρέπουν σύντομα και τη δημιουργία νέων αεροδιαδρόμων πάνω από την Αρκτική, οι οποίοι θα προσφέρουν μείωση της απόστασης και της κατανάλωσης καυσίμων. Η Μόσχα λοιπόν θέλει να εξασφαλίσει ότι θα είναι παρούσα για να ελέγχει τις εξελίξεις και σε αυτό το επίπεδο.
Για αρκετές χώρες, εκτός από την αποφυγή της πολιτικής αστάθειας και του φαινομένου της πειρατείας, το πέρασμα από την αρκτική ισοδυναμεί με μείωση του χρόνου του ταξιδιού έως και κατά 10 ημέρες. Αρκετά πλοία της Cosco αρχίζουν να μεταφέρουν εμπορεύματα από βιομηχανικές ζώνες κοντά στη Σανγκάη απευθείας στο Ρότερνταμ αποφεύγοντας τη διώρυγα του Σουέζ και τα στενά της Μαλάκας, γεγονός που μειώνει τη διαδρομή κατά 2.800 ν.μ. Το γεγονός αυτό όμως σημαίνει ότι το Πεκίνο θα αναγκαστεί να ενισχύσει το επίπεδο των διπλωματικών του σχέσεων με τον Καναδά και κυρίως με τη Ρωσία καθώς τα κινεζικά πλοία θα περνούν από τα χωρικά τους ύδατα.
Ήδη οι εξελίξεις προκάλεσαν την αντίδραση του γενικού γραμματέα του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας (ΙΜΟ), Κόζι Σεκιμίζου, ο οποίος ταξίδεψε για πέντε ημέρες από τα νέα περάσματα της Αρκτικής με ένα ρωσικό παγοθραυστικό. Ο ΙΜΟ είχε πληροφορίες ήδη από το 2005 σχετικά με το λιώσιμο των πάγων και το ενδεχόμενο δημιουργίας νέων διόδων για τη ναυσιπλοΐα. Από το 2008 μάλιστα οι επιστήμονες ήταν βέβαιοι ότι σε λιγότερο από πέντε χρόνια θα μπορούσαν να στείλουν τα πρώτα πλοία, γεγονός που σήμαινε ότι οι σημαντικότεροι παίχτες της περιοχής άρχισαν να προετοιμάζουν το έδαφος και σε διπλωματικό επίπεδο.
Η μεταφορά μεγάλου μέρους του παγκόσμιου εμπορείου στην αρκτική θα αποτελέσει τη σημαντικότερη αλλαγή στη διεθνή ναυσιπλοΐα από το 1869, όταν άνοιξε η διώρυγα του Σουέζ. Και αν κρίνουμε από τις πολεμικές αναμετρήσεις που πυροδότησε αυτή η αλλαγή το μέλλον διαγράφεται ιδιαίτερα θερμό στους πάγους της Αρκτικής. Η προσπάθεια ελέγχου της διώρυγας του Σουέζ επηρεάσει το μέλλον εκατομμυρίων ανθρώπων καθώς οι μεγαλύτερες δυνάμεις κάθε εποχής επεδίωκαν να εξασφαλίσουν πρόσβαση για τα πλοία τους. Αποκορύφωμα των συγκρούσεων αποτέλεσε φυσικά η λεγόμενη κρίση του Σουέζ που σήμανε το οριστικό τέλος της Βρετανικής αυτοκρατορίας και την επικράτηση των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ ως των δυο σημαντικότερων πυλώνων της διεθνούς αρχιτεκτονικής ισχύος.
Πριν λύσουν βέβαια τις γεωπολιτικές τους διαφορές οι εμπλεκόμενες χώρες, θα πρέπει να δώσουν απαντήσεις και σε ορισμένα τεχνικά προβλήματα. Ο παγκόσμιος στόλος διαθέτει ελάχιστα πλοία που μπορούν να διέρχονται από τις ακραίες καιρικές συνθήκες κοντά στη Σιβηρία ενώ πάντα πρέπει να συνοδεύονται από ρωσικά παγοθραυστικά. Συνεπώς τα εμπορικά πλοία εκτός από την άδεια της Ρωσίας θα χρειάζονται και την τεχνική βοήθεια του στόλου των παγοθραυστικών της, γεγονός που αυξάνει την εξάρτησή τους από τη Μόσχα.
Πέρα όμως από το άνοιγμα στη ναυσιπλοΐα το λιώσιμο των πάγων προσφέρει και νέες ευκαιρίες εκμετάλλευσης πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου αλλά και ανεξερεύνητες περιοχές για τους μεγαλύτερους αλιευτικούς στόλους του κόσμου. Προκειμένου να εξασφαλίσει πρόσβαση σε αυτό τον πλούτο η Μόσχα απευθύνθηκε ήδη από το 2001 στα Ηνωμένα Έθνη διεκδικώντας μια περιοχή 984 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη λεγόμενη ράχη του Λομονόσοφ, η οποία αποτελεί το βυθό από τη Σιβηρία μέχρι το βόρειο πόλο. Σύμφωνα με το σκεπτικό της Μόσχας η ράχη του Λομονόσοφ αποτελεί συνέχεια της υφαλοκρηπίδας της Σιβηρίας και ως εκ τούτου πρέπει να περάσει από το σημερινό διεθνή έλεγχο στη Ρωσία.
Δυο φαινόμενα, που οφείλονται στη δράση του ανθρώπινου παράγοντα, η υπερθέρμανση του πλανήτη και η πολιτική αστάθεια στη Μέση Ανατολή και στο Κέρας της Αφρικής, αλλάζουν δραματικά τις ισορροπίες στην παγκόσμια ναυσιπλοΐα φέρνοντας στο προσκήνιο νέους παίκτες. Ένα ντόμινο γεωπολιτικών εξελίξεων με απρόβλεπτες συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη.
Άρης Χατζηστεφάνου
ΕΠΙΚΑΙΡΑ Σεπτέμβριος 2013
ωια http://info-war.gr/2013/10/%CE%B7-%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%87%CE%B1-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B6%CE%B7%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%BF-%CE%BD%CE%AD%CE%BF-%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%AD%CE%B6-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CF%81%CE%BA%CF%84%CE%B9/