2. Επομένως, η Επτάνησος Πολιτεία «προέκυψε» - επιτρέψτε μου τον όρο – στην πορεία. Η δημιουργία της είναι γεγονός. Στο κείμενό μου εξηγούσα πολύ συνοπτικά πώς φτάσαμε στην ίδρυσή της. Υπογράμμιζα τη σημασία και την αξία της όχι μόνο για τα ίδια τα νησιά αλλά και για τον υπόδουλο ελληνισμό. (Δείτε εδώ την αντίφαση: ο σουλτάνος συμφωνεί στη δημιουργία ενός κρατικού μορφώματος, η ύπαρξη και λειτουργία του οποίου θα δράσει αρνητικά για τη συνοχή της αυτοκρατορίας του, αφού θα δημιουργήσει ελπίδες, άρα και πρακτικές κινήσεις, στους υπόδουλους Έλληνες. – Έτσι προχωρά η ιστορία: μέσα από αντιφάσεις.). Δεν μπορώ να κατανοήσω γιατί εσείς, όπως γράφετε, «αδυνατείτε να καταλάβετε το γιατί» χαρακτηρίζω την Επτάνησο Πολιτεία σε κάποιο σημείο του κειμένου μου «κρατικό μόρφωμα». Δε σημαίνει ότι την υποβαθμίζω. Κάθε άλλο. Είναι ένας τρόπος έκφρασης είναι κι αυτός. Εξάλλου, σε άλλο σημείο γράφω για «αυτόνομο κράτος» και μάλιστα για «οργανωμένο» κράτος. Άρα, δεν πρόκειται περί … «χολώδους πένας».
3. Δεν είναι σωστό να απλοποιούμε τα πράγματα. Τι θα πει «είμαι υπέρ των Γάλλων και κατά των Ρωσότουρκων»; Θα προσέξατε ότι γράφω για «γαλλική κατοχή». Δε γράφω πουθενά ότι οι δημοκρατικοί, κατά τα άλλα, Γάλλοι ήρθαν στα Επτάνησα, για να μας «απελευθερώσουν» από τους Βενετούς. Κατέκτησαν τα νησιά, όπως και οι Ρωσότουρκοι. Η διαφορά είναι ότι η κατοχή των Γάλλων ήρθε με βάση τη Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο (1797), αφού οι πρώτοι είχαν καταλύσει το κράτος της Βενετίας, στην οποία μέχρι τότε ανήκαν τα Επτάνησα, ενώ η κατοχή των Ρωσότουρκων ήρθε αμέσως μετά από πολεμικές συγκρούσεις στα νησιά. Όμως και στις δυο περιπτώσεις έχουμε κατοχή. Πρέπει να συμφωνήσουμε σε αυτό.

4. Ωστόσο, ανέφερα στο κείμενό μου ότι η γαλλική κατοχή έφερνε έναν άλλον αέρα στα νησιά και εξηγούσα γιατί. Όσα έγραψα είναι απόλυτα τεκμηριωμένα από την ιστορική έρευνα. Επιπλέον, όμως, έγραφα σε κάποιο σημείο του κειμένου μου για «αρνητικά που έτσι κι αλλιώς υπήρχαν της γαλλικής διοίκησης». Βέβαια, η δομή του κειμένου και το πρόβλημα του χώρου δεν επέτρεπε να επεκταθώ. Πιστεύω να γίνεται αυτό κατανοητό. Ακριβώς εκείνα τα «αρνητικά» αξιοποίησαν οι άρχοντες/ευγενείς και διάφοροι άλλοι για να προσεταιριστούν κυρίως τους αγρότες. Ποια ήταν αυτά; Θα αναφέρω το βασικό, αφού προηγουμένως συμφωνήσουμε ότι η επτανησιακή, όπως και κάθε άλλη, κοινωνία αποτελείτο από κοινωνικές ομάδες που δεν είχαν κατανάγκην τα ίδια συμφέροντα και άρα τις ίδιες επιδιώξεις. (Κάτι τέτοιο δε συμβαίνει και σήμερα για παράδειγμα στη χώρα μας;). Δεν μπόρεσαν οι Γάλλοι να διαχειριστούν συνετά τα οικονομικά προβλήματα, που προέκυψαν. Επέβαλαν, ανάμεσα σε άλλα, η διατροφή του στρατού κατοχής να γίνεται από τα εισοδήματα των νησιών – μέτρο που κυρίως έπληττε τους αγρότες και τους εργαζόμενους των πόλεων.

5. Έτσι άρχισε να αντιστρέφεται το κλίμα και να προκαλούνται αντιγαλλικές ενέργειες από εκείνους δηλαδή που ευνοήθηκαν πολιτικά και ιδεολογικά από τη γαλλική παρουσία στα νησιά. Και από κοντά οι ευγενείς και γενικότερα τα αντιδημοκρατικά στοιχεία των νησιών, που, επειδή είχαν χάσει τα προνόμιά τους, ήταν λογικό να επιδιώκουν την επιστροφή στην πρότερη κατάσταση, αξιοποιώντας το αντιγαλλικό κλίμα. Να γιατί οι Επτανήσιοι πρωτοστάτησαν σε ενέργειες εναντίον των Γάλλων και, σε συνδυασμό με τη σχετική προπαγάνδα, συνέβαλαν στην εκδίωξη των πρώτων και στην υποδοχή των Ρωσότουρκων. Έτσι εξηγείται η συμπεριφορά των Κεφαλονιτών απέναντι στους Γάλλους, με παρόμοιο τρόπο εξηγείται και η συμπεριφορά των Γάλλων στο Μαντράκι της Κέρκυρας. Άρα, όλα εξηγούνται, αρκεί να εντοπίσουμε τα βαθύτερα αίτια και να λαβαίνουμε υπόψη μας την κοινωνική δομή. Επομένως, δε χρειάζεται, νομίζω, να σας απαντήσω στο ερώτημά σας: «όταν ο ντόπιος πληθυσμός έκαιγε το libro d’ oro ήταν συνειδητοποιημένος κατά τον Πετράτο, όταν έδιωχνε τους Γάλλους ήταν υποχείριο;». Ήδη εσείς ο ίδιος θα μπορέσετε να απαντήσετε, καθώς θα έχετε κατανοήσει ό,τι παραπάνω έχω γράψει.

6. Όμως, δεν πρέπει να υποβαθμίζεται ο ιδεολογικός μετασχηματισμός, που είχε αρχίσει με την παρουσία των Γάλλων να πραγματοποιείται στα Επτάνησα, η αφύπνιση των κατώτερων κοινωνικά στρωμάτων, η διάδοση και η ως ένα βαθμό εμπέδωση των ιδεών και των αρχών της Γαλλικής Επανάστασης. Και αυτή η προσφορά θα φανεί στην πρώτη κιόλας περίοδο της Επτανήσου Πολιτείας, όταν τα λαϊκά στρώματα, εκείνοι δηλαδή που έδιωξαν τους Γάλλους και υποδέχτηκαν τους Ρωσότουρκους, διοργάνωναν (εμπνεόμενοι από εκείνες ακριβώς τις ιδέες) αντιπολιτευτικές εκδηλώσεις, προκειμένου να επιβάλουν (το 1803) ένα δημοκρατικότερο σύνταγμα της Επτανήσου Πολιτείας, γιατί το πρώτο (1800), το λεγόμενο «Βυζαντινό», επανέφερε το αριστοκρατικό σύστημα με τα προνόμια των ευγενών. Αλλά κι για να πάμε ακόμη παρακάτω, εκείνες οι νέες, φιλελεύθερες ιδέες και πρακτικές θα μπολιάσουν στα χρόνια της Αγγλοκρατίας το ριζοσπαστικό κίνημα. Κάπως έτσι προχωρούν οι υπόγειες διαδρομές, κάπως έτσι προχωρεί η κοινωνία….

7. Από την άλλη πλευρά, ο λαός, που καλοδέχτηκε τους Ρωσότουρκους, δεν άργησε να διαμαρτυρηθεί για την αριστοκρατική δομή της νέας Πολιτείας και να ζητά να ξαναεφαρμοστούν τα μέτρα των Γάλλων για ισονομία και ισοπολιτεία. Η λαϊκή αντίδραση κατάφερε να επιβάλει κάποιες φιλελεύθερες διατάξεις στο σύνταγμα του 1803, αλλά όχι για πολύ… Πάντως, μέσα από τη ρωσοτουρκική κατάληψη και κατοχή προήλθε κάτι το θετικό, η Επτάνησος Πολιτεία, το πρώτο αυτόνομο κράτος σε ελληνικό έδαφος, παρ’ όλο που το ίδιο ως πολιτειακή φιλοσοφία υπονόμευσε τον εκδημοκρατισμό των Επτανήσων.

Πιστεύω, αγαπητέ μου κύριε, ότι δεν πρέπει να μένουμε στην επιφάνεια των γεγονότων. Πρέπει να βασιζόμαστε σε τεκμήρια, να αξιοποιούμε όλες τις δυνατές ιστορικές πηγές. Οφείλουμε να αναζητάμε τα βαθύτερα αίτια. Μόνο η διαλεκτική των γεγονότων μπορεί να μας δώσει σίγουρες εξηγήσεις για το ιστορικό γίγνεσθαι.

Σας ευχαριστώ που μου δώσατε την ευκαιρία να τα πούμε, έστω και κάτω από αυτές τις συνθήκες. Θα χαιρόμουν να τα λέγαμε κι από κοντά.

Γεια σας
Πέτρος Πετράτος